‘Dingen veranderen. Maar niet vanzelf. Dingen veranderen dankzij mensen die voorop durven lopen’, zei Claudia de Breij tijdens haar oudejaarsconference.

De schrijfster Dorothea Rosalie (Dola) de Jong was zo iemand. Toen zij in de begin jaren vijftig van de 19de eeuw haar boek De thuiswacht wilde uitbrengen vond ze aanvankelijk geen uitgever die het wilde publiceren. Volgens het nawoord van Eva Cossée noemden ze het ‘schaamteloos, onpublicabel’, omdat het een boek was met een voor die tijd controversieel onderwerp: de liefde tussen twee vrouwen.

Uiteindelijk wordt het boek in 1954 in Nederland uitgegeven en krijgt De thuiswacht over het algemeen lovende kritieken van recensenten. Uit de vele brieven die Dola de Jong in Amerika – waar ze in 1941 naartoe is gevlucht – van met name lezeressen krijgt, blijkt dat het boek veel heeft losgemaakt.
In 1961 wordt het boek in Engeland uitgebracht en in 1963 in Amerika.

In 2017 wordt het boek nogmaals uitgegeven bij Cossee.

De recensenten uit die tijd prezen het boek niet alleen omdat Dola de Jong het aandurfde om over de liefde tussen vrouwen te vertellen, maar ook om haar manier van schrijven.

En daar kan ik me helemaal in vinden. Dola de Jong beschrijft de twee hoofdpersonen zo sprankelend en helder dat ze echt lijken. Erica werkt in de journalistiek en is meer extravert, maar ook ongedurig en impulsief. Na haar werk verblijft ze veel buiten de deur. Bea is rustiger. Ze is zorgzaam en praktisch en werkt op een kantoor. Ze denkt veel na en ziet veel sneller mogelijke beren op de weg.

Bea en Erica ontmoeten elkaar eind jaren dertig bij een gemeenschappelijke kennis en besluiten daarna al snel om uit praktische overwegingen samen een verdieping aan de Prinsengracht in Amsterdam te delen.  Ze hebben de slaapkamers verdeeld en delen de keuken en een douchehokje. Rond dit samenwonen speelt het hele verhaal zich af.

Als lezer kijk je voortdurend mee vanuit het perspectief van Bea. Dit is een slimme keuze, want zo weet je ook als lezer niet alles en ontstaat er als vanzelf een spannend element in het verhaal. Want wat doet Erica toch de hele tijd als ze ’s avonds de deur uitgaat? En bij wie blijft ze slapen als ze ’s nachts niet thuiskomt? En waarom reageert Erica soms ineens zo boos? Bea weet het niet, en daardoor roept dit bij mij als lezer ook vragen op.

Het zorgt ervoor dat ik wil blijven lezen, en hoewel er langzamerhand steeds meer duidelijk wordt en Bea zich zelf ook steeds beter realiseert in welke verhouding ze tot Erica staat, blijft de spanning tot de laatste bladzijde.

Ik vind het echt knap zoals Dola de Jong de worsteling van twee jonge vrouwen heeft beschreven in een relatief -154 pagina’s- dun boek. En ik bewonder haar om haar lef. Zij durfde het aan om in een tijd dat het niet gewoon was om over een relatie tussen twee vrouwen te schrijven, dit toch te doen. Zij durfde voorop te lopen.

Ik las dit boek tegelijkertijd met Lalagè. Hier lees je wat zij erover schrijft.
Jannie Trouwborst schreef al in 2017  enthousiast over dit boek. Haar recensie noem ik dus ook graag.

‘Come as you are’, zachtjes zingen deze woorden door mijn hoofd als ik dit aan het typen ben. Voor wie het niet kent: het zijn de eerste woorden van het gelijknamige nummer van Nirvana, dat in 1991 op het album Nevermind werd uitgebracht. In 1992 werd het uitgebracht als single en werd het bekend bij een groter publiek.

De zanger van de band Kurt Cobain pleegde in 1994 op 27-jarige leeftijd zelfmoord.

Deze informatie over Nirvana kan ik nooit meer vergeten. Niet omdat ik een fan was, maar door degene die me hierover vertelde. Zijn anders wat sombere ogen glansden en zijn haren (natuurlijk een vergelijkbaar kapsel als van zijn grote held) deinden om zijn hoofd, terwijl hij mij uitlegde hoe het allemaal zat.

In 1991 begon ook de oorlog in voormalig Joegoslavië.

Deze oorlog speelt een belangrijke rol in het boek ‘Wie het mooist valt’.

Ana Jurić is 10 jaar als de oorlog begint en zij, samen met haar vader en moeder en haar baby zusje, in Zagreb woont. In het eerste deel van het boek ervaar je als lezer door haar ogen wat de oorlog voor haar betekent.

In het tweede deel van het boek is Ana 20 jaar en woont en studeert ze in Amerika. Ze woont dan samen met haar zusje bij haar Amerikaanse pleegouders. De oorlog lijkt letterlijk en figuurlijk ver weg en voorbij, maar voor Ana is haar oorlogsverleden heel tastbaar. Haar nachtmerries houden haar wakker en door de andere wereld waarin ze leeft, leert ze te zwijgen over wat ze heeft meegemaakt en waar ze eigenlijk vandaan komt.

Uiteindelijk besluit ze om tijdens haar zomervakantie terug te gaan naar Zagreb om te onderzoeken hoe het met haar jeugdvriendje Luka gaat, maar ook om de plekken te bezoeken waar ze met haar ouders heeft geleefd én waar ze haar ouders heeft verloren.

Vervolgens krijg je als lezer In de delen drie en vier de antwoorden op de vragen die bij het lezen in het tweede deel bij je naar boven komen.

Ik weet dat dit een beetje cryptisch klinkt, maar als je het boek nog wilt lezen, dan is het niet leuk als ik hier al cruciale informatie ga weggeven.

Eigenlijk kan ik in één zin weergeven wat mijn mening is over dit boek: wat een goed en meeslepend boek!

De duidelijke taal (complimenten voor de vertalers Maaike Bijnsdorp en Lucie Schaap) en de opbouw zorgen ervoor dat ik voortdurend wil verder lezen. De vraag: hoe gaat het verder met Ana, zorgt dat ik blijf lezen. Dat voelt soms ook best raar, want lezen over een oorlog en wat Ana hierdoor meemaakt, geeft een dubbel gevoel.

Dit boek bracht me ook terug in de tijd. In 1995 gaf ik als docente NT2 Nederlandse les in Rotterdam en had ik veel mensen die gevlucht waren voor diezelfde oorlog in mijn klas.

De Kurt Cobain fan van begin 20, die zo treurig kon kijken als hij vertelde over zijn ouders waarvan hij niet wist of ze nog leefden, vertelde mij zo vol jeugdig enthousiasme over de band Nirvana en onderging een ware metamorfose als hij hierover kon praten. Dus stelde ik alleen daarom al veel vragen en luisterde ik met andere oren naar deze band.

Ik las ‘Wie het mooist valt’ gelijktijdig met Lalagè. Hier kan je lezen wat zij van het boek vond.